Taken executeur

De nabestaanden moeten na een overlijden heel wat regelen. Je moet hierbij denken aan praktische zaken, de uitvaart, de overlijdensaangifte inkomstenbelasting tot andere formaliteiten rond de erfenis. Als de overledene een testament heeft opgesteld, heeft de overledene vaak voor de afhandeling van deze zaken een executeur aangewezen. Hieronder tref je een overzicht aan van de werkzaamheden van een executeur.

Wettelijke basis executele

De wet omschrijft de executele in artikel 4:142 BW. Samengevat: Geen benoeming is dus geen executeur. Een testateur kan bij testament één of meer executeurs benoemen. Hierbij kan de testateur opnemen dat de benoemde persoon zich mag laten vervangen of de hulp mag inroepen van iemand anders die dan ook de titel van executeur krijgt. Ook kan de testateur bepalen dat een kantonrechter op verzoek van een belanghebbende (bijv. erfgenaam, schuldeiser, legataris) bevoegd is een vervanger te benoemen als de beoogde executeur wegvalt. Heeft een testateur 2 executeurs benoemd dan kunnen zij ieder zelfstandig aan de slag tenzij de testateur anders heeft bepaald. Krijgen executeurs ruzie over de taakverdeling dan kan de kantonrechter een taakverdeling vaststellen.

Wanneer is er sprake van een executeur?

Zonder benoeming (in een testament (of codicil voor 2003)) geen executeur. Een notaris controleert voordat hij een verklaring van erfrecht of executele afgeeft of de overledene een executeur heeft benoemd in het laatst gemaakte testament. Ook controleert de notaris of er een codicil is met een executeursbenoeming. Onder de oude recht was het namelijk mogelijk om een executeur aan codicil te wijzen. Alleen de testateur kan een executeur hebben aangewezen; erfgenamen kunnen dat dus niet. De taak van executeur brengt verplichten en verantwoordelijkheden met zich mee. Je kan de functie weigeren.

Wat zijn de taken van een executeur?

Een executeur vertegenwoordigt de erfgenamen. De executeur heeft tot taak de erfenis (ook wel ‘nalatenschap’ genoemd) af te wikkelen. In verband met deze taak heeft hij/zij ‘het beheer van de nalatenschap’. ‘Beheren’ betekent onder meer de administratie verzorgen en zorgdragen dat de bezittingen van de overledene in goede staat en toestand blijven. Een aantal voorbeelden:

• beveiliging van het huis (vervangen van sloten);
• ervoor zorgen dat de tuin rond het huis niet verwilderd raakt;
• verkopen van bederfelijke waar;
• uitkeringen die na het overlijden op de rekening van de overledene worden bijgeschreven, blijven niet op de betaalrekening staan maar worden door de executeur naar de spaarrekening overgeboekt;
• een kranten abonnement opzeggen omdat anders de kosten onnodig doorlopen.

Een executeur inventariseert wat er allemaal moet gebeuren: welke rekeningen moeten worden betaald, lopen er abonnementen die kunnen worden opgezegd, zijn er nog hulpmiddelen die moeten worden teruggebracht naar de thuiszorg, moet het huurhuis worden opgeleverd etc. Als er genoeg geld op de rekeningen van de overledene staat en de executeur ervan overtuigd is dat dit voldoende is om alle schulden te voldoen, kan de executeur beginnen met het betalen van nota’s. Had de overledene aandelen? Dan is het belangrijk dat de executeur meteen met de erfgenamen hierover contact heeft. Als je geen initiatief neemt en de aandelen dalen flink in waarde, is het mogelijk dat de erfgenamen je aansprakelijk stellen voor het verlies.

Betalen van schulden

Naast het beheren van de erfenis moet de executeur de opeisbare schulden betalen. Hieronder vallen onder meer de kosten van de uitvaart, de kosten van de afwikkeling van de erfenis en de erfbelasting. Onder deze schulden vallen ook de betalingsverplichtingen van de overledene (zie ook hierna). Als er niet genoeg geld op de rekening van de overledene staat om de schulden te betalen, mag de executeur bezittingen verkopen en van de opbrengst de schulden betalen. In het testament is bepaald of de executeur in dat geval met de erfgenamen moet overleggen. In het algemeen adviseren wij de executeur, ook als hij daartoe op grond van het testament niet verplicht is, toch zo veel mogelijk met de erfgenamen te overleggen. Ook onterfde kinderen kunnen een beroep doen op hun wettelijke erfdeel (legitieme). Als zij een beroep doen zijn zij ook schuldeisers van de nalatenschap. Het is niet de bedoeling dat een executeur legitimarissen informeert over hun rechten. Het is verstandig om dit met de erfgenamen af te stemmen.

Wanneer kan de executeur aan het werk gaan?

Veel instanties met wie de executeur te maken krijgt, willen een bewijs zien dat de executeur ‘in functie’ is. Daarvoor is een verklaring van executele of verklaring van erfrecht nodig. In deze verklaring is onder meer opgenomen wie de overledene is en wat er in het testament is bepaald over de taken en bevoegdheden van de executeur. De notaris vraagt de beoogd executeur een verklaring te ondertekenen dat hij de functie van executeur aanvaardt. Wij raden de executeur aan goed na te denken of hij de functie wil aanvaarden. Een executeur is namelijk hoofdelijk aansprakelijk voor de erfbelasting die de erfgenamen moeten betalen. Alleen als de executeur zijn functie aanvaardt, kan de notaris de verklaring van executele opstellen. Het origineel van de verklaring van executele bewaart de notaris in zijn kluis; de executeur krijgt een aantal afschriften van de verklaring van executele.

Beneficiair aanvaarden, negatieve nalatenschap, taak van de executeur eindigt

In beginsel dient bij een beneficiair aanvaarde nalatenschap de nalatenschap volgens een strikte procedure te worden afgewikkeld (wettelijke vereffening).
Ingeval van de wettelijke vereffening eindigt de taak van de executeur en wordt er een vereffenaar aangewezen (of zijn de erfgenamen zelf vereffenaar).
Deze wettelijke vereffening is niet van toepassing indien de executeur kan aantonen dat de goederen van de nalatenschap ruimschoots toereikend zijn om alle schulden van de nalatenschap te voldoen. Lees hier meer>>>

Inventarisatie

De executeur begint met het inventariseren van de bezittingen en schulden van de erfenis. Denk dan aan:

1. banksaldi;
2. schulden, hypotheekschulden;
3. erfrechtelijke schulden (vooroverleden partner of doorgeefverplichtingen)
4. vorderingen;
5. schenkingen op papier;
6. verzekeringen;
7. overlijdensrisicoverzekering (begunstiging);
8. eigen bedrijf;
9. inboedel;
10. WOZ en werkelijke waarde woning;
11. andere registergoederen;
12. auto’s/boten;
13. vermogen in het buitenland;
14. spaartegoeden op pasjes (ov/airmiles);
15. kluizen;
16. doorbetaling salarissen / overlijdensuitkeringen werkgever;
17. lijfrentes en andere financiële producten.

Informeren erfgenamen en legatarissen

In overleg met de executeur licht de notaris de erfgenamen in over het testament alsmede over de keuze voor de erfgenamen de nalatenschap zuiver -danwel beneficiair te aanvaarden of te verwerpen. Verder bericht de executeur degenen aan wie in het testament een legaat is vermaakt; we noemen deze personen de legatarissen. Het is overigens ook mogelijk dat de notaris de legatarissen op de hoogte stelt. Als de executeur de legatarissen zelf op de hoogte stelt verzoekt de notaris een kopie van deze brief aan hem toe te zenden. Pas als de executeur zeker weet dat alle schulden kunnen worden betaald en er nog bezittingen of geld over zijn om de legaten aan de legatarissen te kunnen geven, gaat de executeur hiertoe over.

Boedelbeschrijving

Op grond van de wet moet de executeur z.s.m. een boedelbeschrijving opstellen (4:146 lid 2 BW). Dit is een overzicht waar alle bezittingen en schulden van de nalatenschap op staan (de soort bezitting en de waarde worden op dit overzicht genoemd. Bijvoorbeeld: Auto, merk, type, kenteken, bouwjaar, waarde per overlijdensdatum of de soort effecten, het aantal, met de waarde per overlijdensdatum). Als niet helemaal bekend is welke schulden er zijn of als de hoogte van de schuld onbekend is, laat de executeur dit open op de boedelbeschrijving. Hij verricht later nader onderzoek naar deze schulden.

De verhouding tussen de erfgenamen en de executeur

De erfgenamen zijn degenen die recht hebben op de erfenis. De executeur is degene die de nalatenschap beheert en gereed maakt voor de verdeling. Zolang de executeur aan het werk is, kunnen de erfgenamen geen handelingen met betrekking tot de erfenis verrichten buiten de executeur om.
Wat betekent dit? Bijvoorbeeld: dat het huis van de overledene niet door de erfgenamen zonder medewerking van de executeur kan worden verkocht. Overigens: ook de executeur kan het huis niet zonder medewerking van de erfgenamen verkopen als dit buiten de taak van de executeur valt (ofwel indien de verkoop niet noodzakelijk is om schulden te voldoen).
Zolang de executeur nog niet klaar is, kunnen de erfgenamen niet overgaan tot verdeling van de erfenis en zijn zij niet bevoegd tot de verkoop van het huis. Als de executeur klaar is, kan de erfenis worden verdeeld (al dan niet in overleg met de notaris).

executeur-afwikkelingsbewindvoerder heeft geen machtiging nodig bij verkoop namens minderjarige

Als in het testament is bepaald dat een executeur-afwikkelingsbewindvoerder de bevoegdheid heeft gekregen om zonder overleg of toestemming (4:147 BW lid 2) van de erfgenamen keuzes te maken over het verkopen van goederen en de wijze waarop dan heeft voor wat betreft de kantonrechter geen machtiging ex artikel 1:345 BW jo. 1:253k BW nodig (ECLI:NL:RBROT:2021:1469).

Informatieplicht

De executeur heeft een informatieplicht naar de erfgenamen (4:148 BW). Hij geeft hen inlichtingen over de voortgang van zijn werkzaamheden. Ruim voor het doen van de aangifte inkomstenbelasting door ieder van de erfgenamen, geeft de executeur een actuele stand van de waarde van de bezittingen en schulden door. Stuur de erfgenamen tenminste de volgende stukken:

1. een kopie van het testament (en codicil indien aanwezig);
2. een kopie van de verklaring van executele/erfrecht;
3. een (voorlopig) vermogensoverzicht/boedelbeschrijving;
4. een kopie aangifte erfbelasting;
5. (na afloop) de rekening en verantwoording.

Inkomstenbelasting

Vaak moet een laatste aangifte worden gedaan voor de inkomstenbelasting van de overledene. Het ligt voor de hand om deze aangifte te laten verzorgen door degene die dat tijdens leven deed. De executeur of de erfgenamen kunnen ook het doen van de aangifte voor hun rekening nemen.

Erfbelasting

De executeur die zijn benoeming heeft aanvaard, is vanaf 1 januari 2012 verplicht om de aangifte voor de erfbelasting te doen. Hij wordt hierdoor hoofdelijk aansprakelijk voor de erfbelasting die door de erfgenamen moet worden betaald. Dit betekent dat als de erfgenamen de erfbelasting niet betalen, de executeur die moet betalen! Als vermogen wordt verzwegen (bijvoorbeeld een buitenlandse bankrekening), blijft de executeur aansprakelijk voor de erfbelasting die hierover moet worden betaald. Het is dus belangrijk dat de erfgenamen de executeur alle informatie geven over het vermogen van de overledene. Ook over vermogen in het buitenland.

De executeur is op grond van de wet verplicht de aangifte voor de erfbelasting in te dienen. Of erfbelasting moet worden betaald, hangt af van de exacte omvang van de nalatenschap en de hoogte van wat de erfgenamen en legatarissen krijgen. In principe moet er aangifte worden gedaan. Alleen als er geen aangiftebiljet is ontvangen en er niet meer dan het vrijgestelde bedrag wordt geërfd hoeft er geen aangifte te worden gedaan.

Indien er tot de nalatenschap een woning behoort wordt er erfbelasting geheven over de WOZ-waarde (waarde conform de Wet waardering Onroerende Zaken). Indien de WOZ-waarde hoger is dan de werkelijke waarde is het raadzaam bezwaar te maken tegen de WOZ-waarde.

Termijnen erfbelasting

Als de erfgenamen meer erven dan de vrijstellingen moet binnen acht maanden na overlijden aangifte voor de erfbelasting worden gedaan. Op verzoek kan de Belastingdienst deze termijn verlengen. De aangifte voor de erfbelasting moet tijdig worden ingediend. De Belastingdienst berekent acht maanden na het overlijden belastingrente (heffingsrente) over de te betalen erfbelasting. Om zeker te zijn dat de aanslag op tijd wordt opgelegd, is aan te raden de belastingaangifte binnen vijf maanden na het overlijden in te dienen. In dat geval betalen de erfgenamen geen belastingrente over de aanslag.

Vrijwaring en aansprakelijkheid executeur

De executeur kan vanwege het risico op aansprakelijkheid een vrijwaring aan de erfgenamen vragen. Zij verklaren dan dat zij de executeur alle beschikbare informatie over het vermogen geven, met name over eventueel buitenlands vermogen en de erfbelasting die eventueel op hem wordt verhaald zullen vergoeden. Deze vrijwaring zou bijvoorbeeld gevraagd kunnen worden nadat de concept aangifte voor de erfbelasting is opgesteld zodat de erfgenamen inzage hebben wat wel of niet aan de executeur bekend is. De vrijwaring is meer van toepassing op het opgeven van het vermogen. Aansprakelijkheid zou ook kunnen ontstaan door een te hoge WOZ-waarde van de woning en/of het niet kunnen verkopen van de woning waardoor de erfbelasting niet kan worden voldaan. Overigens zijn er wel mogelijkheden om uitstel van betaling van de erfbelasting te vragen indien een woning niet verkocht kan worden.

Wanneer is de executeur klaar?

De executeur is klaar met zijn werk als de erfenis klaar is om te worden verdeeld. Hiermee wordt bedoeld dat alle schulden zijn betaald, geen betalingen (inkomsten) meer verwacht worden en alle zaken van de overledene zijn afgewikkeld. De erfgenamen kunnen dan tot verdeling van de erfenis overgaan. De executeur sluit zijn werkzaamheden af met een zogenaamde ‘rekening en verantwoording’. Dit is een overzicht van alle uitgaven en inkomsten in de nalatenschap en de handelingen die hij verricht heeft. Deze moet voor akkoord worden ondertekend door de erfgenamen.

Beloning executeur

In de wet is het loon van de executeur op 1% van het saldo (bezittingen minus schulden) van de nalatenschap gesteld, maar de overledene kan in zijn testament anders hebben bepaald (4:144 BW lid 2). De beloning die een executeur ontvangt, wordt belast voor de inkomstenbelasting. De executeur kan tegelijkertijd ook erfgenaam of legataris zijn. Dan moet over zijn loon geen inkomstenbelasting maar erfbelasting worden betaald.

Hulp nodig bij de afwikkeling?

Als een executeur verwacht dat de afhandeling van de erfenis moeilijk is, of dat hij mogelijk onenigheid krijgt met de erfgenamen, kan hij de notaris verzoeken hem bij de uitoefening van zijn taak te begeleiden. De kosten die de notaris voor deze werkzaamheden in rekening brengt, komen ten laste van de erfenis. De notaris is dé deskundige op het gebied van afwikkeling van erfenissen. Hij is met zijn specialistische kennis van het erfrecht en het belastingrecht bij overlijden de aangewezen persoon om de afwikkeling van de erfenis in goede banen te leiden.