Wettelijke verdeling

Bij een wettelijke verdeling krijgt de langstlevende echtgenoot of geregistreerde partner de volledige nalatenschap. Heeft degene die is overleden geen testament gemaakt? En was de overledene getrouwd of geregistreerd partner en zijn er kinderen? Dan geldt de wettelijke verdeling. De wettelijke verdeling werkt van rechtswege oftewel automatisch. Een testament maken, zoals dat voor 2003 noodzakelijk was, is niet meer nodig. Bij gehuwden met kinderen komen door de werking van de wettelijke verdeling dus de goederen automatisch toe aan de langstlevende echtgenoot.

Erfdeel kinderen bij een wettelijke verdeling

De kinderen hebben recht op een deel van de nalatenschap maar zij krijgen dit nog niet. Hun erfdeel wordt omgerekend in geld en omgezet in een vordering. De langstlevende echtgenoot krijgt dus een schulden aan de kinderen. De kinderen kunnen hun geldvordering pas opeisen bij het overlijden van de langstlevende echtgenoot of bij diens faillissement/schuldsanering (een testament kan nog meer opeisbaarheidsgronden bevatten). De kinderen moeten in deze situatie wel aangifte doen voor de erfbelasting. Hun vordering heeft een waarde. Voor de waardering van deze schuld bestaan speciale regels die lijken op een vruchtgebruik waardering.

Rentevergoeding wettelijke verdeling

Over de vordering van de kinderen wordt een rentepercentage vergoed ter correctie van de inflatie. In beginsel zijn deze vordering renteloos. De langstlevende echtgenoot en de kinderen kunnen een andere rente vaststellen. Deze rente moet binnen 8 maanden na het overlijden vastgesteld worden. Let op dit heeft fiscale gevolgen!!!! Het is belangrijk bij de wettelijke verdeling om de vordering van de kinderen goed te berekenen en vast te leggen.

Voorbeeld wettelijke verdeling

Een overledene laat een echtgenote en 2 kinderen achter. Het echtpaar was gehuwd in gemeenschap van goederen en had een woning met een waarde van € 240.000 en € 60.000 spaargeld. Er is geen testament. De helft van alle bezittingen is eigendom van de langstlevende echtgenote. Dat is € 120.000 voor de woning en € 30.000 spaargeld, in totaal € 150.000. De erfenis van de overledene bestaat uit de andere helft van de bezittingen. Er zijn 3 erfgenamen, die recht hebben op een derde deel van de erfenis van € 150.000. Dit is € 50.000 per erfgenaam. De kinderen krijgen hun erfdeel nog niet, dat gebeurt pas na het overlijden van de langstlevende echtgenote. Tot die tijd heeft de langstlevende echtgenote bij ieder kind een schuld van € 50.000. De kinderen moeten erfbelasting betalen over € 50.000 minus een afwaardering die afhankelijk is van de leeftijd van de echtgenote (zie hieronder bij erfbelasting).
Als de langstlevende echtgenote overlijdt, dan krijgen de kinderen eerst de € 50.000 per persoon die al van hen was. Over dat bedrag hebben zij al erfbelasting betaald, dus dat hoeven ze niet nog eens te doen. De erfenis van de langstlevende echtgenote is (€ 150.000 + € 50.000 =) € 200.000. Hiervan krijgt ieder kind € 100.000. Over dit bedrag moeten zij ook erfbelasting betalen.

Aansprakelijkheid voor schulden wettelijke verdeling 4:13 BW

Als de langstlevende echtgenoot aanvaardt en daarnaast minimaal 1 kind dan is de wettelijke verdeling mits niet ongedaan gemaakt van toepassing. Als de langstlevende echtgenoot zuiver heeft aanvaard dan is hij of zij tegenover de schuldeisers en tegenover de kinderen verplicht tot voldoening van de schulden van de erfenis. De belangen van de kinderen en eventuele schuldeisers zijn dan voldoende gewaarborgd doordat de langstlevende echtgenoot aansprakelijk is tegenover schuldeisers voor de schulden van de erfenis. De langstlevende echtgenoot is door de wettelijke verdeling automatisch enig eigenaar van alle (erfenis) goederen geworden. Aanvaardt de langstlevende echtgenoot zelf beneficiair of wordt er namens een onder curatele staande langstlevende echtgenoot beneficiair aanvaard door diens wettelijke vertegenwoordiger, dan moet de nalatenschap wel te worden vereffend volgens de wet.

Verschil ouderlijke boedelverdeling / wettelijke verdeling

Het huidige erfrecht geldt sinds 1 januari 2003 en zorgt ervoor dat de langstlevende echtgenoot of geregistreerde partner ongestoord (geen last van de erfrechtelijke aanspraken van kinderen) verder kan leven. Het huidige erfrecht beperkt dus de rechten van kinderen. In het oude erfrecht hadden de kinderen direct na het overlijden recht op hun erfdeel. Als een kind het erfdeel direct opeiste, kon de langstlevende echtgenoot of geregistreerde partner in de financiële problemen komen.

Wettelijke verdeling ongedaan maken

De langstlevende ouder heeft de keuze om de wettelijke verdeling ‘ongedaan te maken‘ (4:18 BW). Dat kan een optie zijn als de langstlevende ouder en de kinderen een andere verdeling willen maken. Wanneer is de wettelijke verdeling ongedaan maken verstandig?: stel een van de kinderen wil de woning overnemen (zonder overdrachtsbelasting) of er is ondernemingsvermogen. Ongedaanmaking moet binnen 3 maanden na het overlijden gebeuren; dit is een erg korte termijn. Vraag eerst advies aan ons notaris als je als langstlevende ouder de wettelijke verdeling ongedaan zou willen maken.

Hoe maak ik de wettelijke verdeling ongedaan?

Wij kunnen dit voor je regelen. Het is noodzakelijk dat hiervoor een notariële akte wordt opgesteld. Deze notariële akte  wordt door de notaris ingeschreven in het boedelregister. De extra kosten voor een dergelijke notariële akte bedragen in combinatie met een verklaring van erfrecht  € 275,-. Neem hiervoor contact met ons op.

Erfbelasting wettelijke verdeling

De voordelen en nadelen, ofwel fictief vruchtgebruik en bloot eigendom

De partner heeft voordeel van het vermogen dat hij/zij in zijn beheer heeft. De partner kan het vermogen gewoon op maken. Dat voordeel noemt de Belastingdienst ook wel fictief vruchtgebruik. De kinderen hebben een nadeel, zij kunnen immers niet over hun geld beschikken en lopen het risico dat de langstlevende alles opmaakt. Dat nadeel wordt door de Belastingdienst ook wel bloot eigendom genoemd. Voor de berekening van de erfbelasting wordt het erfdeel van de partner met dit voordeel vermeerderd, en het erfdeel van de kinderen met dit erfdeel verminderd.

Hoe wordt de waarde berekend?

De waarde van dit voordeel is afhankelijk van de leeftijd van de echtgenoot en een eventueel afgesproken rente.  Als de eerste ouder vrij jong overlijdt, is het nadeel dat de kinderen hebben groter: de kinderen moeten immers langer wachten tot zij hun vordering kunnen opeisen en de langstlevende heeft meer tijd om alles op te maken. Naarmate de partner ouder is, is dit nadeel fiscaal gezien kleiner. De factor die bepaalt hoe groot dit nadeel (en dus het voordeel voor de partner) is, staat in een tabel looptijd van het vruchtgebruik.

Voorbeeld wettelijke verdeling erfbelasting

(vervolg op bovengenoemd voorbeeld) Als de overblijvende partner 75 jaar is, dan is het belastbare bedrag van het erfdeel van het kind geen € 50.000 maar € 35.000, namelijk: € 50.000 min (factor 5 x 6% x € 50.000 = ) € 15.000. Het belastbare bedrag voor de echtgenoot is € 50.000 + € 15.000 + € 15.000 = € 80.000. Als de partner overlijdt, dan krijgen de kinderen eerst de € 50.000 per persoon die al van hen was. Daarover betalen zij geen erfbelasting meer. De erfenis van de echtgenoot is  € 300.000 – € 100.000 = € 200.000. Hiervan krijgt ieder kind € 100.000 waarover wij erfbelasting berekenen (na aftrek van de vrijstelling).