In 2010 bestede Tros Radar aandacht aan de tweetrapstestamenten (radartestamenten). Erfrechtelijk gezien gaat het om tweetrapsmakingen ookwel fideï-commissaire making of making over de hand genoemd. Anders gezegd kunt u als erflater twee keer bepalen wat er met uw erfenis gebeurt. Bijvoorbeeld: Ik benoem mijn partner tot mijn enige en algeheel erfgenaam en alles wat hij of zij overhoudt na zijn overlijden gaat naar mijn kinderen. Doel van het tweetrapstestament is in veel gevallen om na het overlijden van de partner de Belastingdienst buiten de deur te houden. Een partner heeft namelijk een vrijstelling van € 680.645 (2022). Dit is vooral handig als er weinig geld op de rekening staat terwijl er toch vermogen is in de vorm van een huis. Bij een wettelijke verdeling kan het zo zijn dat de vordering van de kinderen hoger is dan de vrijstelling voor kinderen € 21.559 (2022). In dat geval moet de langstlevende de erfbelasting voorschieten voor de kinderen. Dit wordt in beginsel voorkomen met een tweetrapstestament.
Boedelbeschrijving
De gevolgen van tweetrapstestamenten zijn in het tv-programma niet nader belicht. Het kan namelijk lang duren voordat een tweede trap in werking treedt. Na verloop van jaren is er moeilijk vast te stellen wat er van de erfenis over is. De langstlevende (bezwaarde in een tweetrapstestament) moet daarom een nauwkeurige boedelbeschrijving maken na het overlijden. Dit is dus extreem belangrijk om later vast te stellen wat het vermogen van de langstlevende is en wat van de andere echtgenoot is verkregen. De bezwaarde wordt opgezadeld met de administratie van zowel zijn eigen vermogen als het bezwaarde vermogen.
Verklaring van erfrecht bij tweetrapstestamenten
Bij het opstellen van de verklaring van erfrecht waarbij de overledene een tweetrapstestament heeft opgesteld moet de notaris een aantal erfgenamen informeren over hun positie. In eerste instantie zal hij de langstlevende partner moeten informeren. De kinderen en andere verwachters komen economisch gezien in eerste instantie nog niet als erfgenamen aan bod. Volgens de KNB moet een notaris die een verklaring van erfrecht afgeeft de erfgenamen over hun positie informeren. De verwachters zijn erfgenamen en moeten geïnformeerde worden over hun positie. Hierbij maakt het niet uit dat zij pas in beeld komen als de bezwaarde (langstlevende) is overleden. Als verwachter heeft u afhankelijk van het testament recht op een boedelbeschrijving. Daarnaast gaan termijnen voor het doen van een beroep op de legitieme lopen vanaf het moment van overlijden. Het Hof heeft onlangs bevestigd dat de verwachters recht hebben op de inhoud van het testament en een afschrift van de verklaring van erfrecht (ECLI:NL:GHAMS:2022:1309). Daarnaast moeten de verwachters actief geïnformeerd worden door de notaris.
Legitieme inroepen bij tweetrapstestamenten?
Wanneer uw ouders tweetrapstestamenten hebben gemaakt ten gunste van elkaar dan heeft het pas zin om uw legitieme in te roepen als u verwacht dat er niks meer overblijft en u deze direct kan opeisen. In de meeste testamenten wordt het direct opeisen van de legitieme uitgesloten en moet u alsnog wachten tot de langstlevende is overleden. In deze gevallen is het dus zinloos om uw legitieme in te roepen als u ook de verwachter bent. Roept u toch uw legitieme in dan ontstaat er een vordering die belast kan zijn met erfbelasting. Als deze vordering door het testament niet opeisbaar is, dan kunt u de bezwaarde verzoeken om de erfbelasting voor u te betalen. De betaalde belasting wordt verrekend met uw vordering. Als legitimaris kunt u de wens om de erfbelasting uit te stellen tot het tweede overlijden verstoren. Is uw ouder hertrouwd met een veel jongere partner en heeft deze het recht om het bezwaarde vermogen op te maken voordat hij of zij inteert op het eigen vermogen dan kan het wel verstandig zijn om een beroep te doen op uw legitieme.
Rechtspraak
Illustratief voor problemen met tweetrapsmakingen is de volgende uitspraak >>. Een bezwaarde heeft € 85.000 gebruikt uit het bezwaarde vermogen voor een verbouwing van een praktijk tot woon appartement. Zij heeft daarmee naar het oordeel van het hof dat geld verteerd, hetgeen heeft geleid tot een vermindering van het fideï-commissaire vermogen. In het algemene spraakgebruik heeft verteren immers de betekenis: opmaken, zonder dat er iets voor in de plaats komt of iets overblijft. Het hof is vervolgens op grond van de duidelijke bewoordingen in het testament van de erflater ten aanzien van het fideï-commissaire legaat vrij stond in te teren op het legaat, ook om in haar woonbehoeften te voorzien en dat zij niet verplicht was eerst haar eigen vermogen aan te spreken. De verwachters konden fluiten naar de € 85.000. Tevens heeft de Hoge Raad zich uitgelaten over de berekening voor de erfbelasting in deze uitspraak>>>. Hetgeen erfgenamen bij de eerste verkrijging hebben verkregen en het fideÏ-commis vermogen wordt als één verkrijging aangemerkt. Hierover wordt eenmalig de vrijstelling berekend voor de erfbelasting in het jaar van overlijden.
boedelbeschrijving, tweetrapstestamenten
