“De nalatenschap van mijn vader kan niet worden afgewikkeld omdat 1 erfgenaam nergens aan meewerkt. Tot overmaat van ramp is deze erfgenaam de bankrekening van de overledene blijven gebruiken en beschouwt hij de erfenis als zijn eigendom. Hij betaalt niet mee aan de uitvaart en weigert zelfs om persoonlijke spullen zoals foto’s.” Helaas wordt een nalatenschap vaak genoeg aangegrepen om ‘wrok’ uit het verleden nog eens te spuien.
De wet geeft een aantal mogelijkheden als de afwikkeling van een nalatenschap vastloopt vanwege:
- een erfgenaam niet reageert op brieven of e-mails;
- een erfgenaam tekent niet of weigert een nalatenschapsvolmacht te ondertekenen;
- een erfgenaam onvindbaar is;
- een erfgenaam de nalatenschap in beheer heeft genomen en niks wil prijsgeven,
Zijn de financiële middelen van jou en de overledene beperkt? Heb je te maken met een erfgenaam die de nalatenschap onder zijn hoede heeft genomen en geen informatie wil prijs geven of onvindbare erfgenamen? In dit artikel lees je de zes stappen die je kunt zetten om zo zo snel mogelijk toegang te krijgen tot financiële gegevens en bankrekeningen van de overledene. Op deze wijze kan je op financieel gebied nagaan wat er gebeurd is en de weigerachtige erfgenaam aansprakelijk stellen voor de schade.
Stap 1: Geef het overlijden door aan de bank en andere financiële instellingen
Doordat je melding maakt van het overlijden blokkeert een bank de rekeningen van de overledene en vervallen eventuele bankvolmachten. Hierbij een overzicht van de contactgegevens van de verschillende banken. Hiermee voorkom je dat de niet meewerkende erfgenaam nog meer schade kan aanrichten met de pinpas van de overledene.
Stap 2: Beneficiair aanvaarden
Door beneficiair te aanvaarden voorkom je dat je persoonlijk aansprakelijk wordt voor schulden van de overledene. Je weet niet wat de niet meewerkende erfgenaam inmiddels voor schade heeft aangericht. Bijkomend voordeel is dat de nalatenschap van de overledene vereffend moet worden. De vereffening van een nalatenschap heeft tot doel de positie van de schuldeisers te waarborgen. Bij een vereffeningsprocedure worden de erfgenamen vereffenaars genoemd en oefenen zij hun taken gezamenlijk uit. Hiermee lijkt het net alsof je niets bent opgeschoten. Immers de niet meewerkende erfgenaam is ook vereffenaar geworden. Lees nog even verder.
Stap 3: informeer de niet meewerkende erfgenaam over de beneficiaire aanvaarding
Stuur een aangetekende brief met bewijs van ontvangst, een brief per gewone post, per e-mail en via de Whatsapp of sms met de melding dat je de nalatenschap beneficiair hebt aanvaard (zorg voor bewijs). Hierbij maak je duidelijk dat de niet meewerkende erfgenaam zelf binnen 3 maanden moet verwerpen of zuiver moet aanvaarden anders wordt hij of zij geacht na 3 maanden de nalatenschap ook beneficiair te hebben aanvaard (zie lid 4 van 4:192 BW). Helaas zijn wij dan al weer 3 maanden verder maar dan heb je wel een (beneficiaire) aanvaarding of verwerping.
Stap 4: Vraag om een concept verklaring van erfrecht
Wij gaan er vanuit dat de niet meewerkende erfgenaam consequent niet gereageerd heeft. In dat geval kunnen wij verzoeken om een concept verklaring van erfrecht en een verklaring van de notaris. Met een concept verklaring van erfrecht kan je een kantonrechter duidelijk maken wie er is overleden, of er een testament is en wie de erfgenamen zijn. Op deze wijze wordt duidelijk dat de niet meewerkende erfgenaam de afwikkeling van een nalatenschap blokkeert.
Stap 5: Verzoek de kantonrechter om een bestuursregeling of om een vereffenaar
Duidelijk is dat de vereffening van toepassing is en dat alle erfgenamen bevoegd zijn om gezamenlijk als vereffenaars op te treden. Nu komt het. Artikel 4:198 BW bepaalt, kort gezegd, dat de erfgenamen hun bevoegdheden als vereffenaars van de beneficiair aanvaarde nalatenschap tezamen uitoefenen, tenzij de kantonrechter anders bepaalt. Als je de kantonrechter duidelijk kan maken dat bijvoorbeeld de schulden van de nalatenschap niet kunnen worden voldaan, omdat de erven geen toegang krijgen tot de gelden van de nalatenschap. Immers op grond van artikel 4:198 BW zijn alle erfgenamen tezamen, dus de inclusief in dit geval niet meewerkende erfgenaam, bevoegd om de taken van de vereffenaar uit te oefenen. Verzoek daarom dat de kantonrechter bepaalt dat jij als verzoeker de bevoegdheden als vereffenaar alleen mag uitoefenen. Bij toewijzing van dit verzoek kunnen de schulden wel worden voldaan. Zie hier een uitspraak waarbij een weigerachtige erfgenaam geen handtekening onder de boedelbeschrijving wenst te zetten (ECLI_NL_RBGEL_2021_1688). Alternatief is om een vereffenaar te laten benoemen door de rechtbank. Als het de rechtbank duidelijk is dat de nalatenschap van een overledene door de beneficiaire aanvaarding vereffend moet worden door alle erfgenamen gezamenlijk en dit vanwege het onbereikbaar zijn van een erfgenaam niet mogelijk is zal zij op basis van 4:203 lid 1a een vereffenaar benoemen omdat de nalatenschap anders niet kan worden afgewikkeld (ECLI:NL:RBROT:2023:6997).
Stap 6: Regel een verklaring van erfrecht
Met het vonnis kan je naar ons toekomen. Hieruit blijkt dan dat je zelfstandig bevoegd bent om de nalatenschap te vereffenen. Dit wordt opgenomen in de verklaring van erfrecht. Hiermee kan je naar de bank. Feitelijk kan je aan de slag met de vereffening van de nalatenschap.
Alternatieven
Termijn stellen via de kantonrechter
Als alternatief kan je de niet meewerkende erfgenaam een termijn stellen via de kantonrechter. Op verzoek van een belanghebbende kan de kantonrechter een erfgenaam een termijn stellen voor het aanvaarden of verwerpen van de nalatenschap. Laat de erfgenaam die termijn verlopen zonder dat hij een keuze heeft gemaakt, dan wordt hij geacht de nalatenschap zuiver te aanvaarden. De termijn begint te lopen vanaf de dag dat de belanghebbende aan de erfgenaam heeft laten betekenen en de beschikking onder vermelding van de betekening heeft laten inschrijven in het boedelregister. Bedenk wel dat je bij zuivere aanvaarding door de niet meewerkende erfgenaam weer zijn of haar goedkeuring nodig hebt voor verdeling van de nalatenschap of voor de verkoop van bijvoorbeeld een woning.
Vereffenaar laten benoemen
Via de rechtbank (je hebt dus een advocaat nodig) kan je een vereffenaar laten benoemen als de nalatenschap niet onder het voorrecht van boedelbeschrijving is aanvaard en er geen erfgenamen zijn, wanneer niet bekend is of er erfgenamen zijn, of wanneer de nalatenschap niet door een executeur wordt beheerd en de erfgenamen die bekend zijn haar geheel of ten dele onbeheerd laten.
Slot
Afhankelijk van de situatie kan je een keuze maken voor de wijze waarop er gestart kan worden met de vereffening van de nalatenschap.
erfgenaam, niet meewerkende erfgenaam, onvindbare erfgenaam, weigert
